Rijke geschiedenis
Het opleidingsschip Mercator werd gebouwd naar een ontwerp van Adriën de Gerlache (Belgisch Zuidpoolreiziger 1898) op de scheepswerf Ramage & Ferguson te Leith, Edingburgh (Schotland).
De bouw startte in 1931 en de Mercator werd te water gelaten op 8 april 1932. De Mercator was de opvolger van vroegere schoolschepen zoals de Comte de Smet de Naeyer 1 en 2 en de l’Avenir.
Het schip werd gebouwd om praktijkopleiding te geven aan toekomstige koopvaardijofficieren, maar ook in mindere mate aan machinisten, matrozen en koks. Aan boord was er een maximum van 100 man (vaste bemanning en leerlingen) en het schip heeft ongeveer een 1200 koopvaardijofficieren opgeleid!
De Mercator was eigendom van de Belgische staat (1932-1994), maar werd uitgebaat door de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen van 1932 tot 1960.
Unieke gebeurtenissen
De Mercator heeft in totaal 41 reizen (kruisvaarten genoemd) gemaakt en 54 landen bezocht.
Twee merkwaardige kruisvaarten namen plaats in 1933-1935 naar het Paaseiland (reis van 7 ½ maand) om de Frans-Belgische expeditieleden op te halen. Tevens werden van het Paaseiland twee bijzondere beelden (Moai) mee gebracht. Eén bevindt zich in Brussel en het andere in Parijs.
In 1943, tijdens De Tweede Wereldoorlog, werd de Mercator opgeëist door de Britse Admiraliteit. Het schip werd dan onder Britse vlag ingezet voor de geallieerden als duikboot depotschip te Freetown (Sierra Leone). Na moeilijke onderhandelingen werd de Mercator in 1947 terug naar België gesleept om volledig gerestaureerd te worden op de Gentse scheepswerf Beauval en Goedemé. Na haar nodige restauratie vaart de Mercator in 1951 terug als schoolschip.
De Mercator heeft ooit aan drie internationale zeilwedstrijden van de Tall Ships' Races deelgenomen (in 1956, 1958 en 1960).
De Tall Ships' Races nam eerst plaats in 1956. Het was een race van de 20's werelds grootste overgebleven zeilschepen! De race was van Torbay naar Lissabon en het was bedoeld als een laatste afscheid van het tijdperk van de grote zeilschepen. In de wedstrijd van Oslo naar Oostende in 1960 heeft zeilschip de Mercator eerste plaats gewonnen.
Oostende
Vanaf 1964 ligt ze bijna ononderbroken in Oostende als museumschip.
Op 24 september 1994 werd bij ministerieel besluit de Mercator een ‘beschermd monument’.
Van eind september 2015 tot eind maart 2017 heeft de Mercator haar grootste restauratie ondergaan op de Oostendse Scheepswerf I.D.P. Vanaf begin april is het schip eigendom van Stad Oostende geworden. En op 16 juni 2017 werd bij ministerieel besluit de Mercator ‘beschermd varend erfgoed’.
Dit schip is een uniek Vlaams schip van grote historische waarde. Het is het enige grote zeilschip van zijn tijd dat werd ingezet en gebruikt voor de Belgische staat. Het was uitgerust met alle moderne apparatuur (motor, instrumenten, elektrische apparatuur). Het schip is volledig bewaard gebleven, inclusief het interieur van de cabine. De Mercator heeft een hoge historische waarde als het laatste Belgische opleidingsschip dat tot 1960 koopvaardijofficieren opleidde.
In 2022 was de Mercator 90 jaar oud! Hieromtrent is er een tentoonstelling aan boord.
Technische eigenschappen
De Mercator is een barkentijn, een schip dat gemengd getuigd is, namelijk de zeilen aan de
fokkenmast zijn dwarsgetuigd en aan de twee andere masten zijn de zeilen langsgetuigd. Vierkante zeilen (of beter gekend in de zeilvaarttaal: Razeilen) zijn bevestigd aan horizontale ronde houten delen die "Ra's" worden genoemd. Razeilen worden meestal achter de schepen geplaatst, maar ze kunnen ook naar de richting van de wind georiënteerd worden.
Dit schip heeft 15 zeilen met een totale oppervlakte van 1600 m². De Mercator heeft een lengte van 78,40 m, een breedte van 11,8 m en een diepgang van 4,23 m.
De constructie van het schip houdt in een romp met stalen platen op een stalen kiel en spanten, ook de bovenbouw is in staal. De dekken zijn gebouwd in Iroko hout, wat een duurzaam tropisch hardhout is met een mooie goudgele tot goudbruine kleur, afkomstig uit West-Afrika.
Het schip bezit een dieselmotor van Burmeister & Wain, gebouwd onder licentie van Cockerill: 6 cilinder, 500 PK. Hiermee kon de Mercator gerust een snelheid behalen van 13 knopen (24 km/u)!
Pater Damiaan
Damiaan van Molokai, geboren als Jozef De Veuster (1840–1889), is beter bekend als Pater Damiaan. Zijn leven begon in Tremelo en eindigde in Molokai, maar speelde zich tussendoor af op veel meer locaties. Hij was een Belgische pater van de Congregatie van de Heilige Harten van Jezus en Maria (ook wel 'Picpus-Paters' genoemd) en missionaris, die bekend is geworden door zijn werk voor leprapatiënten. Hij is de beschermheilige voor de lepralijders en aidspatiënten.
De Mercator werd o.a. bekend omdat het schoolschip is die het stoffelijk overschot van pater Damiaan door de Amerikanen op 3 mei 1936 vanuit Colón (Panamakanaal) heeft overgebracht naar Antwerpen.
